Ένας λόγος για το άσυλο...

Τα τελευταία γεγονότα

Την Τρίτη 23 Φεβρουαρίου μετά τη λήξη της πανελλαδικής πανεργατικής πορείας μια μικρή ομάδα ατόμων κατευθύνθηκε προς το πανεπιστήμιο και επιχείρησε να αφαιρέσει τις μπάρες εισόδου και εξόδου, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να αντιδράσει απέναντι στην άρση του ασύλου στο ΕΜΠ το προηγούμενο Σάββατο. Οι αστυνομικές δυνάμεις τους απώθησαν, μπαίνοντας μέσα στο χώρο του ασύλου από την Αγ. Δημητρίου και κυνηγώντας τους μέχρι και το κτίριο της πρυτανείας, όπου και κατέφυγαν. Η κίνηση αυτή έγινε με την κάλυψη των πρυτανικών αρχών, που επικαλέστηκαν απόφαση της Συγκλήτου η οποία δίνει πάγια άδεια επέμβασης στις αστυνομικές δυνάμεις σε περίπτωση φθοράς των μηχανισμών εισόδου και εξόδου. Μετά από αυτές τις εξελίξεις, το κτίριο της πρυτανείας τέλεσε για κάποιες μέρες υπό κατάληψη από την ανοιχτή συνέλευση κατάληψης πρυτανείας.

Τα γεγονότα αυτά έρχονται να προστεθούν σε μια σειρά άρσεων και παραβιάσεων του ασύλου τους τρεις τελευταίους μήνες, τόσο στο Α.Π.Θ., με την είσοδο αστυνομικών δυνάμεων μέσα στο χώρο του ασύλου τρεις φορές μέσα σε δυο μέρες, όσο και σε άλλα πανεπιστήμια της χώρας, το Δεκέμβριο του 2009…

Σε κάθε τέτοια συγκυρία, ανοίγει ξανά η κουβέντα για το θεσμό του ασύλου, με έντονες τις φωνές για την κατάργηση του και αντίστοιχα δυναμικές τις αντιδράσεις για την υπεράσπιση του. Αυτό που διακυβεύεται είναι το άσυλο ως ένας από τους θεσμούς που εξασφαλίζουν την ακαδημαϊκή ελευθερία και την πολιτική δράση, ως κοινωνικό κεκτημένο. Είναι ευθύνη της ακαδημαϊκής κοινότητας, όλων μας, να το νοηματοδοτήσουμε έτσι και να το προασπίσουμε, μέσα από τις συλλογικές μας διαδικασίες.

Για τη στάση των πανεπιστημιακών αρχών

Αμέσως μετά την άρση του ασύλου την προηγούμενη Τρίτη, η Πρυτανεία έσπευσε να δικαιολογήσει με ανακοίνωσή της την είσοδο της αστυνομίας επικαλούμενη την υπ΄αριθμόν 2820/23-1-09 απόφαση της Συγκλήτου. Συγκεκριμένα η απόφαση αυτή προβλέπει την άμεση επέμβαση δημόσιας δύναμης πάγια και σε κάθε περίπτωση κινδύνου της σωματικής ακεραιότητας των υπαλλήλων φύλαξεις ή προσπάθειας καταστροφής των υποδομών του πανεπιστημίου και ΄΄ιδίως΄΄ των μέσων οριοθέτησης των εισόδων και εξόδων του πανεπιστημίου. Η απόφαση της Συκλήτου γεννά αμφιβολίες ως προς την νομιμότητα της. Σύμφωνα με τον νόμο 3549/2007(νόμος πλαίσιο) στο άρθρο 3 προβλέπεται η χωρίς άδεια επέμβαση δημόσιας δύναμης στο χώρο του ασύλου μόνον όταν τελείται αυτόφωρο κακούργημα ή εγκλημα κατά της ζωής. Σε κάθε άλλη περίπτωση η επέμβαση επιτρέπεται μόνον “κατόπιν πρόσκλησης ή άδειας του αρμοδίου οργάνου του ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της Δικαστικής Αρχής.” Ως αρμόδιο όργανο ορίζεται το Πρυτανικό Συμβούλιο.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι καταρχήν η Σύγκλητος δεν έχει αρμοδιότητα να προβεί στην έκδοση παρόμοιας απόφασης καθώς ως βασικά αρμόδιο όργανο ορίζεται ρητά το Πρυτανικό Συμβούλιο, ενόψει και της ευελιξίας του ως οργάνου. Η επιλογή αυτή του νομοθέτη αποτελεί μια πρώτη ένδειξή πως η κρίση για την παρόχη άδειας άρσης του ασύλου θα πρέπει να δίνεται επι του συγκεκριμένου. Επιπλέον απο τη διατύπωση του νόμου και λαμβάνοντας υπόψιν το αναγκαίο της παρουσίας εκπροσώπου της δικαστικής αρχής καθίσταται πλέον εμφανές πως μια τέτοια απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται in concreto ενόψει των εκάστοτε γεγονότων έχοντας σαφώς κατασταλτικό και όχι προληπτικό χαρακτήρα. Εξάλλου από το γεγόνος ότι ο νομοθέτης απαριθμεί περιοριστικά τις περίπτωσεις πάγιας αυτοδίκαιης εισόδου δημόσιας δύναμης συνάγεται πως το Πρυτανικό Συμβούλιο, πολύ περισσότερο η Σύγκλητος, δεν μπορει να διευρύνει τις περιπτώσεις αυτές. Κάτι τέτοιο αποτέλει ξεκάθαρα μια προσπαθεια αποποίησης ευθυνών και εκ πλαγίου καταπάτησης του θεσμού του ασύλου, και μάλιστα με τρόπο που κινείται στα όρια της νομιμότητας.

Τι προστατεύει το άσυλο;

Ο ρόλος του Δημόσιου Πανεπιστημίου δεν περιορίζεται στην παροχή επιστημονικής γνώσης και επαγγελματικής κατάρτισης. Το πανεπιστήμιο μας είναι ο χώρος που γίνεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, η έρευνα, λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις που αφορούν ευρύτερα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα, συζητήσεις και δράσεις πολιτικού περιεχομένου, και γενικά δίνεται η δυνατότητα έκφρασης της διαφορετικότητας όλων των αντικρουόμενων τάσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας μέσα από τους συνδικαλιστικούς φορείς φοιτητών, καθηγητών, εργαζομένων και τις δράσεις τους.

Εγγύηση του πολύπλευρου αυτού κοινωνικού ρόλου του Δημόσιου Πανεπιστημίου είναι ο θεσμός του ακαδημαϊκού ασύλου, το οποίο αποτελεί πολύτιμο και ιστορικά φορτισμένο κοινωνικό κεκτημένο που διασφαλίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία τόσο απέναντι στις κρατικές δυνάμεις καταστολής όσο και απέναντι στα επιχειρηματικά συμφέροντα…

Το ακαδημαϊκό άσυλο δεν είναι απλά μια ξερή νομική διάταξη. Οι κοινωνικοί συσχετισμοί και η στάση της κοινωνίας είναι που προσδίδουν σε αυτό νόημα και αξία.

Η μάχη λοιπόν για την διατήρηση αλλά και την νοηματοδότηση του δεν γίνεται ούτε στο πλαίσιο μιας μικροπολιτικής κόντρας για ένα νόμο ή μια ψήφο, ούτε στα τρομολαγνικά παράθυρα τηλεοπτικών καναλιών. Η μάχη μαίνεται στις συνειδήσεις μας, των φοιτητών, των καθηγητών και κυρίως στην κοινωνία.

Τόσο η πρόσφατη είσοδος της αστυνομίας στο χώρο του ασύλου όσο και η ομοβροντία προτάσεων κατάργησης του δείχνουν μια γενικευμένη προσπάθεια υποβάθμισης της ιστορικής του έννοιας αποσκοπώντας στην οριστική εξάλειψη του. Αυτό όμως που συνέβαλλε καθοριστικά στα παραπάνω είναι η αλλαγή της στάσης της κοινωνίας. Για παράδειγμα, σε κρίσιμες συγκυρίες όπως οι καταλήψεις των φοιτητικών Συλλόγων κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16 και του νόμου-πλαισίου, οι οποίες αν και παράνομες τυπικά είχαν ευρύτερη κοινωνική αποδοχή, η πιθανότητα επέμβασης της αστυνομικής αρχής θα οδηγούσε σε κοινωνική κατακραυγή. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει την ανάγκη αναζήτησης και πάλι της κοινωνικής αυτής νομιμοποίησης που ζωοδοτεί το νόημα του ασύλου και αποτελεί τον πιο ακαταγώνιστο φρουρό του.

Ωστόσο, η σημερινή κοινωνική αντίληψη συνδέει το άσυλο αποκλειστικά με την επέμβαση ή μη της αστυνομίας (χωρίς να βλέπει το τι αυτός ο θεσμός έρχεται να προστατέψει) και ως άλλοθι για μια ανενόχλητη έξαρση καταστροφών, επεισοδίων βίας και εγκληματικών πρακτικών. Η κατάσταση αυτή δεν είναι βέβαια ανεξάρτητη από τη στάση που κρατούν τα ΜΜΕ γι’ αυτό το ζήτημα, υπερπροβάλλοντας καταστροφές και βανδαλισμούς και προωθώντας ένα κλίμα τρόμου, εξυπηρετώντας έτσι τις κυβερνητικές πολιτικές που στοχεύουν στην υποβάθμιση του κοινωνικού-πολιτικού ρόλου του ασύλου αλλά και του ίδιου του Δημοσίου Πανεπιστημίου...

Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι ένας κοινωνικός φορέας, που από τη μία προετοιμάζει τους μελλοντικούς εργαζομένους, επιστήμονες, πολίτες, και από την άλλη αποτελεί ένα δημόσιο χώρο, όπου διεξάγεται ο πολιτικός διάλογος και οι κοινωνικές συγκρούσεις για το περιεχόμενο της επιστήμης. Γι’ αυτό και η κοινωνία ενδιαφέρεται για το τι γίνεται μέσα σε αυτό, και το θέλει ακηδεμόνευτο τόσο από την κρατική εξουσία όσο και από ιδιωτικά συμφέροντα.

Εδώ έγκειται ο κοινωνικός ρόλος και η διαχρονική σημασία του ασύλου, που έρχεται να διασφαλίσει, συμβολικά και πρακτικά, ακριβώς αυτή την αυτονομία. Κι εδώ επίσης έγκειται η δική μας ευθύνη ως μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας να νοηματοδοτήσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο το άσυλο. Γιατί στον διαρκή αγώνα για δημόσια δωρεάν παιδεία το ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου είναι μεγίστης σημασίας και οφείλουμε να μην το αφήνουμε απροστάτευτο. Είναι ένας αγώνας που η ακαδημαϊκή κοινότητα ως σύνολο έχει υποχρέωση να δίνει καθημερινά. Και σ’ αυτόν τον αγώνα η νομιμοποίηση της κοινωνίας είναι αναγκαία και οφείλουμε να την ξανακερδίσουμε. Να διεκδικήσουμε από την κοινωνία να μην αναλωθεί σε ψευδοδιλήμματα, και να σταθεί όχι απέναντι μας, αλλά δίπλα μας...

Για να κατανοήσει όμως κανείς τον ρόλο του ασύλου, την ανάγκη του να υπάρχει και σήμερα, θα πρέπει να κοιτάξει πέρα από τις εκάστοτε παραβιάσεις του από τις δυνάμεις καταστολής, πέρα από τις νομότυπες ή μη άρσεις από τις συγκλήτους...

Το άσυλο εκφράζεται και επανανοηματοδοτείται καθημερινά μέσα στους κόλπους του πανεπιστημίου.

Ενός πανεπιστημίου που δεν είναι απλώς ένας χώρος όπου πάμε για να “καταναλώσουμε” γνώση... Αλλά ένας κοινωνικός χώρος, μια “κοινότητα” με συμφωνίες, συγκρούσεις και πολλές αντιφάσεις στο εσωτερικό της. Είναι λοιπόν μέσα από τις διάφορες συλλογικές διαδικασίες, ανοιχτές συνελεύσεις, εκδηλώσεις, παράνομες προβολές, συζητήσεις, δράσεις, που το άσυλο λαμβάνει συνεχώς νέα μορφή, γεννώντας παράλληλα την ανάγκη διατήρησής του. Τούτες οι τελευταίες παραβιάσεις του λοιπόν, δεν αποτελούν τον κανόνα, παρά μόνον την εξαίρεση σε μια διαρκή προσπάθεια όσων ενδιαφέρονται και δρουν σε αυτόν, ο χώρος του πανεπιστημίου να είναι ένας χώρος ζωντανός, ένας χώρος ελευθερίας και δημιουργίας.